W przypadku porażenia prądem szanse na uratowanie poszkodowanego zależą od sprawności udzielającego pomocy. Częstym skutkiem porażenia jest zatrzymanie krążenia, dlatego ważne jest, by jak najszybciej podjąć czynności ratunkowe, zachowując przy tym szczególną ostrożność.
Zanim zacznie się udzielać pierwszej pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym, trzeba najpierw “odłączyć” ją od prądu. Należy to zrobić, wyłączając wyłączniki lub bezpieczniki sieciowe albo przewody zasilające (np. przewody zasilające komputer).
Wyłączniki sieciowe znajdują się zazwyczaj w obudowie urządzenia, zaś bezpieczniki sieciowe są z reguły w oznakowanych szafkach ściennych.
WAŻNE
W zakładach pracy o szczególnym ryzyku porażeń muszą znajdować się specjalne dielektryczne zestawy ochronne do pracy lub ratownictwa.
Siła skurczu mięśniowego poddanego działaniu prądu elektrycznego jest maksymalnie odpowiednia dla siły osoby porażonej.
PRZYKŁAD
Osoba pracująca przy urządzeniu elektrycznym nagle umilkła. Ma uogólnione skurcze mięśniowe, drżenia i nie reaguje na pytania. Oznacza to, że doszło do porażenia prądem. Jak szybko wyłączyć prąd? Trzeba podjąć próbę .odłączenia” jej “na silę” od niego. W razie braku odpowiedniego izolatora, jak choćby rękawic gumowych, trzeba ciągnąć poszkodowanego za suche ubranie, ewentualnie nawet włosy, aż do oderwania go od źródła prądu.
Oznacza to, że na przykład rozwarcie jej dłoni i oderwanie od źródła prądu jest bardzo trudne oraz często wiąże się z dodatkowymi urazami (np. siłowe rozwarcie dłoni zaciśniętych na przewodniku prądu zawsze spowoduje urazy kości, zwichnięcia stawów, pęknięcia mięśni i więzadeł).
Dlatego jedynie w ostateczności można oderwać osobę poszkodowaną od źródła porażenia.
Dodatkowa izolacja
Większość podeszew butów nie jest izolacją elektryczną. Przy udzielaniu pierwszej pomocy osobom porażonym prądem prawie zawsze potrzeba dodatkowej izolacji) na przykład suchego ubrania lub grubej folii. Może być to również blat stołu) drzwi od szafy) deska czy gumowy dywanik.
WAŻNE
Graniczne natężenie prądu wyczuwalnego przez człowieka wynosi ok. 3,5-5 mA [prąd stały] i 0,2-1,1 mA [prąd zmienny].
Zabezpieczenie miejsca wypadku
Po odłączeniu porażonego od prądu trzeba zabezpieczyć miejsce wypadku przed kolejnym porażeniem. Docelowo należy odłączyć całą instalację (bezpieczniki i kable sieciowe), aż do czasu kontroli przez uprawnionego elektryka.
Ocena obrażeń poszkodowanego
Gdy miejsce wypadku jest zabezpieczone, trzeba zrobić krótką ocenę obrażeń ciała osoby poszkodowanej.
Objawy
- Należy sprawdzić, czy osoba jest przytomna, czy oddycha i ma zachowane krążenie krwi.
- Zobaczyć, czy nie doszło do oparzeń lub innych uszkodzeń ciała (np. obecnych w okolicy kontaktu z przewodnikiem, szarych, punktowych “znamion prądowych”, oparzeń łukiem elektrycznym, niewielkich pęcherzy oparzeniowych).
Zawsze trzeba zakładać u osoby poszkodowanej inne urazy niż bezpośrednio spowodowane porażeniem prądem elektrycznym (np. spowodowane przewróceniem się poszkodowanego po porażeniu prądem).
WAŻNE
Zatrzymanie krążenia krwi może spowodować prąd o natężeniu od 3 A. Natomiast oparzenia skóry wywołuje prąd o natężeniu powyżej 25 mA.
Wezwanie pogotowia ratunkowego
Trzeba również pamiętać o wezwaniu pogotowia ratunkowego do osoby porażonej – w każdym takim przypadku. Nawet człowiek pozornie bez jakichkolwiek obrażeń ciała może mieć na przykład późne (skąpo objawowe) zaburzenia rytmu serca czy uszkodzenia nerek.
Zatrzymanie krążenia i oddychania – pośredni masaż serca
Jeżeli porażenie prądem doprowadziło do zatrzymania krążenia i oddychania – niezwłocznie trzeba rozpocząć pośredni masaż serca, w sekwencji 2 oddechy zastępcze na każdych 30 uciśnięć mostka poszkodowanego. W ciągu minuty należy wykonać 100 takich uciśnięć.
Zatrzymanie oddychania – oddychanie zastępcze metodą usta-usta
Jeżeli nastąpiło tylko zatrzymanie oddychania, trzeba rozpocząć oddychanie zastępcze metodą usta-usta.
Oddychanie takie to w ciągu minuty 10-15 wdechów, natomiast objętość 1 wdechu to od 0,7 do 11 powietrza, czyli od 2/3 do 3/4 pełnego wydechu.
Oddychanie zastępcze należy kontynuować do momentu spontanicznego powrotu oddychania u osoby poszkodowanej lub przybycia pogotowia ratunkowego.
Brak przytomności
Osobę nieprzytomną, z zachowanym krążeniem i oddychaniem, trzeba ułożyć na boku w pozycji bezpiecznej (tzw. pozycji bocznej ustalonej), a następnie czuwać przy niej do momentu przybycia pogotowia ratunkowego.
Uszkodzenia i oparzenia skóry
Uszkodzenia i oparzenia skóry prądem elektrycznym należy przykryć niewielkim jałowym opatrunkiem z gazy. Można też je wcześniej schłodzić wodą, tak jak w przypadku zwykłych oparzeń. Czynność tę trzeba zgłosić przybyłemu na miejsce wypadku lekarzowi.
Wstrząs pourazowy
Zawsze trzeba liczyć się z ryzykiem wystąpienia wstrząsu pourazowego. Również u osób, które nie doznały obrażeń zewnętrznych (oparzeń).
WAŻNE
Wszystkie osoby po porażeniu prądem elektrycznym powinny być poddane diagnostyce lekarskiej lub nawet badaniom szpitalnym.
Zawsze w takich przypadkach istnieje duże prawdopodobieństwo opóźnionych, poporażeniowych zaburzeń rytmu serca, a nawet zatrzymania jego akcji. Istnieje także ryzyko późniejszych uszkodzeń nerek.
Szkolenia z pierwszej pomocy
W firmie powinny zostać również przeprowadzone szkolenia w zakresie udzielania pierwszej pomocy osobom porażonym prądem elektrycznym. Szkolenia te powinny polegać na poznaniu ogólnych zasad ratowania człowieka porażonego prądem elektrycznym i ćwiczeniach praktycznych, symulujących udzielanie pierwszej pomocy osobom porażonym.
WAŻNE
Pracowników administracyjno-biurowych należy przeszkolić w zakresie bezpiecznej eksploatacji komputerów, drukarek, kserokopiarek, faksów oraz wielofunkcyjnych urządzeń biurowych. Codzienne ich użytkowanie zawsze wiąże się z ryzykiem wystąpienia ich usterek lub awarii, które nierzadko mogą się skończyć porażeniem prądem elektrycznym.
Najlepiej, aby były one przeprowadzane w ramach szkolenia w dziedzinie bhp, prowadzonego przez pracowników służby bhp z danej firmy. Oni najlepiej znają potencjalne zagrożenia występujące w ich zakładach pracy.
Natomiast część medyczną szkoleń warto powierzyć lekarzowi znającemu specyfikę bhp i ratownictwa medycznego.
Instrukcje BHP
Warto pamiętać o udostępnieniu pracownikom, w odpowiednich miejscach firmy (np. nad danym urządzeniem, w pokoju wypoczynkowym obok hali maszyn), instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy (stanowiskowych) dotyczących postępowania przy ratowaniu osób porażonych prądem elektrycznym oraz udzielania im pierwszej pomocy.
Instrukcje takie powinny zawierać następujące informacje:
- numery telefonów alarmowych (firmowych i zewnętrznych),
- zasady bezpieczeństwa podczas akcji ratunkowej (opis sposobu wyłączania danego urządzenia),
- zasady udzielania pierwszej pomocy medycznej osobie poszkodowanej.
Źródło: „BHP w firmie” – Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o o.