Brak aktualnych badań lekarskich przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy?
Nie w każdym przypadku dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stanowi przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy. Taka możliwość jednak istnieje, a przyjęcie wystąpienia tak określonej przyczyny zewnętrznej wypadku uzależnione jest w każdej sprawie indywidualnie od konkretnych okoliczności faktycznych – stwierdził Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z 28 czerwca 2016 r., sygn. akt III AUa 174/16.
W rozpatrywanej przez Sąd Apelacyjny w Rzeszowie sprawie o rentę rodzinną wypadkową wnioskodawczyni odwołała się do sądu w imieniu własnym i małoletnich dzieci od decyzji ZUS, w której to organ ten uznał za bezpodstawne stwierdzenie w protokole powypadkowym, że mąż wnioskodawczyni uległ wypadkowi przy pracy, i odmówił przyznania renty. Zdaniem ZUS zdarzenie, jakiemu uległ zmarły pracownik, nie było wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 3 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
(Dz.U. z 2015 r. poz. 1242 ze zm.), z uwagi na brak przyczyny zewnętrznej.
Stan faktyczny
Sąd okręgowy ustalił, że mąż wnioskodawczyni, zatrudniony na stanowisku podlegającemu bezpośrednio zarządowi spółki, feralnego dnia przyszedł do pracy o normalnej porze i wykonywał typowe czynności związane z zajmowanym stanowiskiem pracy. Między godziną 12.30 a 13.00 przyszedł do męża wnioskodawczyni dyrektor, jednak nie zastał go w gabinecie. Wtedy podjęto poszukiwania. Pracownika znaleziono nieprzytomnego na posadzce w toalecie. Wezwano pogotowie ratunkowe,które zawiozło go do szpitala, gdzie zmarł. W szpitalu jako przyczynę zgonu rozpoznano masywny uogólniony krwotok podpajęczynówkowy. Na podstawie pozyskanej w sprawie opinii biegłych lekarzy: neurologa i kardiologa, sąd okręgowy ustalił, że rozpoznany u zmarłego pracownika rozległy krwotok podpajęczynówkowy spowodowany został pęknięciem tętniaka mózgu.
Sąd okręgowy ustalił, że zmarły pracownik nie wykonał okresowych badań lekarskich, na które był kierowany dwukrotnie. Pomimo tego osoby odpowiedzialne za badania okresowe pracowników nie przekazały prezesowi zarządu spółki informacji o tym fakcie, co w efekcie spowodowało, że zmarły pracownik, w chwili zgonu, pracował bez ważnych okresowych badań lekarskich.
Wnioskodawczyni, odwołując się do sądu wnosiła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie wszystkim uprawnionym prawa do dochodzonego świadczenia rentowego. Zarzuciła, że wbrew stanowisku ZUS zgon jej męża był wypadkiem przy pracy, ponieważ było to zdarzenie nagłe, zaistniałe w miejscu świadczenia pracy, przy zewnętrzności przyczyny tego zdarzenia odniesionej do dopuszczenia pracownika przez pracodawcę do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do jej wykonywania na zajmowanym stanowisku.
Sąd okręgowy – sąd I instancji
Sąd okręgowy zgodził się z ustaleniami i wnioskami zespołu powypadkowego, zawartymi w protokole ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, uznającymi krytyczne zdarzenie za śmiertelny wypadek przy pracy. Zdaniem sądu przyczyna zewnętrzna tego zdarzenia odnosi się do naruszenia przez pracodawcę art. 229 § 4 Kodeksu pracy (dalej: kp) przez dopuszczenie ww. do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Od wyroku sądu okręgowego pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł apelacje.
Sąd apelacyjny – sąd II instancji
W ocenie sądu apelacyjnego błędne było założenie sądu okręgowego, że w każdej sytuacji dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku stanowi przyczynę zewnętrzną wypadku
przy pracy w rozumieniu art. 3 ust.1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Wszystkie przywoływane na powyższą tezę, tak przez sąd I instancji, jak i odwołującą, orzeczenia Sądu Najwyższego jedynie dopuszczają taką możliwość. Posługują się one zwrotem “może”, co oznacza, że przyjęcie wystąpienia tak określonej przyczyny zewnętrznej wypadku uzależnione jest w każdej sprawie indywidualnie od konkretnych okoliczności faktycznych.
Reasumując – zdaniem Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie – przyjęcie, że w przypadku męża wnioskodawczyni wystąpiła uznana przez sąd okręgowy przyczyna zewnętrzna wypadku, wymagałoby przede wszystkim precyzyjnego ustalenia przyczyny zgonu (z dokumentacji szpitalnej wynika, że na wniosek wnioskodawczyni odstąpiono od sekcji zwłok). Następnie wykazania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy brakiem okresowych badań lekarskich a wystąpieniem krytycznego zdarzenia (czy przeprowadzenie tych badań doprowadziłoby do wykrycia samoistnego schorzenia stanowiącego następnie przyczynę wypadku, względnie stanowiłoby podstawę do ewentualnej zamiany stanowiska pracy przy wykryciu przeciwwskazań do tej na zajmowanym dotąd stanowisku – por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 czerwca 2013 r., II UK 371/12). Dopiero po pozytywnym przesądzeniu tego związku wymagałoby dalszej oceny wpływu na zaistnienie wypadku samego poszkodowanego (przez odmowę poddania się badaniom okresowym). Tego zabrakło w dotychczasowym postępowaniu, przy czym przesądzenie dwóch pierwszych z wyżej podniesionych kwestii wymagało niewątpliwie opinii biegłych lekarzy.
Wskazówki z orzeczenia sądu:
- Nie w każdej sytuacji dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego – stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku – stanowi przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy.
- Dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego – stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku – może stanowić przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy, jednak wymaga to indywidualnych ustaleń okoliczności faktycznych w sprawie:
- przede wszystkim precyzyjnego ustalenia przyczyny zgonu;
- wykazania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy brakiem okresowych badań lekarskich a wystąpieniem krytycznego zdarzenia.
- Związek przyczynowo-skutkowy zostałby zachowany wówczas, gdy przeprowadzenie badań okresowych mogłoby doprowadzić do wykrycia samoistnego schorzenia stanowiącego następnie przyczynę wypadku, względnie stanowiłoby podstawę do ewentualnej zamiany stanowiska pracy przy wykryciu przeciwwskazań do tej na zajmowanym dotychczas stanowisku.
Źródło: „BHP w firmie” – Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o o.
