W firmie obowiązuje zakaz palenia, więc pracownik wyszedł z firmy na papierosa i przed budynkiem doznał urazu. Czy nastąpiło zerwanie związku z pracą, czy trzeba takie zdarzenie uznać za wypadek przy pracy? Pracodawca wiedział o wyjściu na papierosa, czas takich przerw nie jest odliczany od czasu pracy.
Zasady palenia tytoniu w firmie określa się w sposób przyjęty u danego pracodawcy, na przykład w regulaminie. Pracodawca ustala miejsca, w których palenie jest zakazane, oraz może wskazać miejsca, w których jest dozwolone. Podstawą stwierdzenia, czy dane zdarzenie jest wypadkiem przy pracy lub nim nie jest, będzie protokół powypadkowy sporządzony przez zespół powypadkowy.
Zdarzenie, które wystąpiło w trakcie przysługującej pracownikowi przerwy wliczanej do czasu pracy, powinno być traktowane jako wypadek przy pracy. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy, wskazując w wyroku, że “nie zrywa związku z pracą ten, kto spożywa posiłek lub nawet wychodzi na obiad w czasie przerwy w pracy. Powiązanie wypadku z pracą może bowiem zachodzić zarówno przy wykonywaniu czynności łączących się ze stosunkiem pracy, jak i w czasie pozostawania podwładnego do dyspozycji pracodawcy na terenie zakładu lub nawet poza nim”.
W omawianym przypadku konieczne jest ustalenie, czy czas, w którym doszło do urazu, był czasem, w którym pracownik był w dyspozycji pracodawcy i nadal pozostawał w związku z pracą. Jeśli do zdarzenia doszło w czasie regulaminowej przerwy w pracy, wówczas na zachowaniu związku z pracą zaważy fakt, że przerwa była wliczana do czasu pracy, za który przysługuje pracownikowi wynagrodzenie. Świadczy to również o tym, że w tym czasie pracownik pozostawał w dyspozycji pracodawcy. Czas przerwy pracownik może spożytkować według własnego uznania, np. przez spożycie posiłku czy palenie tytoniu. Ustalenia wymaga również, czy pracownik w czasie tej przerwy mógł opuścić budynek zakładu.
Pracodawca dysponując czasem pracy zatrudnionego, może w regulaminie pracy zadecydować, że podczas regulaminowej przerwy, którą wykorzystuje się w ściśle określonym czasie, należy pozostać w budynku zakładu. Jeśli wewnątrz zakładowe przepisy są tak skonstruowane, wówczas niezastosowanie się do nich i samowolne opuszczenie budynku poza ustalonym czasem może być uznane za okoliczność wyłączającą związek wypadku z pracą·
Zgodnie z Kodeksem pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Przepisy prawa pracy nie upoważniają pracownika do opuszczenia stanowiska pracy w celu palenia tytoniu.
Sąd Najwyższy orzekł, że:
“przerwa w świadczeniu pracy (wykonywaniu zwykłych czynności pracowniczych) podjęta w celach prywatnych, niezwiązanych ze świadczeniem pracy, oznacza zerwanie związku z pracą’: Wobec tego zdarzenie, do którego doszło podczas takiej przerwy, nie może zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy. Sytuacja pozostaje taka sama, nawet jeśli przełożony wyraził zgodę na załatwienie przez pracownika spraw prywatnych (palenie tytoniu) w czasie pracy. Taka zgoda, mimo że chroni pracownika przed zarzutem naruszenia obowiązków służbowych, nie może być traktowana z zachowaniem związku z pracą wypadku, który nastąpił po opuszczeniu przez zatrudnionego miejsca pracy.
Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło:
- podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
- podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez zatrudnionego czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
- w czasie pozostawania pracownika do dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Przeprowadzając postępowanie wyjaśniające okoliczności i przyczyny urazu, którego doznał pracownik, wychodząc przed budynek, żeby zapalić papierosa, zespół powypadkowy musi ustalić, czy zostały spełnione wszystkie elementy definicji wypadku przy pracy, tj.:
- nagłość zdarzenia, rozumiana jako zdarzenie, którego czas nie przekraczał jednej dniówki roboczej, przyczyna zewnętrzna, traktowana jako każdy czynnik zewnętrzny zdolny wywołać szkodliwe skutki,
- zachowany związek z pracą,
- uraz będący naruszeniem ciągłości tkanek ciała lub narządów wskutek działania czynnika zewnętrznego.
Podstawa prawna:
- 22 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy [tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.],
- 3 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych [tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 1242 ze zm.],
- wyrok Sądu Najwyższego z 17 września 2008 r., I UK 66/08,
- wyrok Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 1999 r., II UKN 605/98,
- wyrok Sądu Najwyższego z 14 stycznia 1997 r., II UKN 47/96.
Halina Góralska
główny specjalista ds. bhp,
wykładowca przedmiotów zawodowych z zakresu bhp